बर्दिया — ३५ वर्षअघि निर्माण सुरु भएको राष्ट्रिय गौरवको बबई सिँचाइ आयोजनाको काम बजेट अभावमा लक्ष्यभित्र सम्पन्न हुने सम्भावना न्यून हुँदै गएको छ । आर्थिक वर्ष ०८२/८३ मा आयोजना सम्पन्न गर्ने लक्ष्य रहे पनि बजेट अभावमा स्वीकृत गुरुयोजनाअनुसार समयभित्र पूरा नहुने आयोजना कार्यालयले जनाएको छ ।
चालु आर्थिक वर्षमा आयोजनाका लागि ६३ करोड १ लाख बजेट निकासा भएको थियो । त्यसमध्ये हालसम्म ५१ करोडभन्दा बढी रकम खर्च भइसकेको छ । आयोजनाले चालु आर्थिक वर्षका लागि १ अर्ब ५० करोड रकम माग गरे पनि ६३ करोड १ लाख निकासा भएको छ । गत आर्थिक वर्षदेखि मागअनुसार बजेट निकासा नहुँदा नहरको ठेक्का लिएका निर्माण व्यवसायीले भुक्तानी पाउनुपर्ने २५ करोड रुपैयाँ पाएका थिएनन् । चालु आर्थिक वर्षमा निकासा भएको ६३ करोड १ लाखमध्ये २५ करोड मात्रै भुक्तानी दिएपछि आयोजनाको काम प्रभावित भएको छ ।
मागअनुसार बजेट निकासी नहुँदा चालु आर्थिक वर्षमा गर्नुपर्ने काम सक्ने अवस्था नरहेको आयोजना प्रमुख सुशील देवकोटाले बताए । ‘यस्तै अवस्था रह्यो भने ०८२/८३ मा आयोजनाको काम लक्ष्यअनुसार पूरा हुँदैन,’ उनले भने, ‘कर्मचारीको तलब, इन्धनदेखि मर्मतका काम यसै बजेटमा गर्दा नहर निर्माणको काम गर्ने अवस्था न्यून हुँदै गएको छ,’ उनले भने । आर्थिक वर्ष ०७७/७८ मा स्वीकृत गुरुयोजनाअनुसार आयोजनाको कुल लागत १८ अर्ब ९६ करोड ३० लाख ४४ हजार रहेकामा हालसम्म ७२ दशमलव २२ प्रतिशत भौतिक प्रगति हासिल भएको छ । हालसम्म १३ अर्ब १४ करोड ९८ लाख ६२ हजार रुपैयाँ खर्च भएको आयोजनाले जनाएको छ । काम गरेको रकम समयमा नपाउँदा निर्माण रोक्नुपर्ने अवस्था आएको निर्माण व्यवसायी संघ बर्दियाका निवर्तमान अध्यक्ष भेषराज पौडेलले बताए । यस्तो अवस्था रह्यो भने लक्ष्यअनुसार काम सम्पन्न नहुने उनको दाबी छ ।
बबई मूल नहरको हेडवर्क्स परेवा ओडारदेखि पश्चिम मूल नहर गुलरिया रत्नापुरसम्म ४२ किमि लम्बाइमध्ये हालसम्म २१ किमि बनेको छ । आर्थिक वर्ष ०८१/८२ सम्म पश्चिमी मूल नहर सम्पन्न गर्न जग्गाधनीलाई मुआब्जा दिने भनिए पनि बजेट अभावमा काम अघि बढ्न सकेको छैन । ०७५ सम्म नहरको काम सम्पन्न गर्ने लक्ष्य लिएको थियो । नाकाबन्दी, कोभिड महामारी, बाढी र मुआब्जाको समस्याले म्याद थप भई ०८२/८३ सम्म काम सम्पन्न गर्ने लक्ष्य बजेट अभावमा पूरा नहुने देखिएको छ ।
प्रथम चरणमा पूर्वतर्फको २१ हजार हेक्टर र पश्चिमतर्फ १५ हजार हेक्टर जमिनमा सिँचाइ पुर्याउने लक्ष्य रहेको आयोजनाले जनाएको छ । पर्याप्त सिँचाइका लागि ६० घनमिटर पानीको आवश्यक रहेको आयोजनाले जनाएको छ । भेरी बबई डाइभर्सन निर्माण सकिएपछि १२ महिना पर्याप्त सिँचाइ हुने आयोजनाका कर्मचारी बताउँछन् । धान, गहुँ र तोरी निकै उब्जनी हुने यस भेगमा नहरबाट पर्याप्त पानी नआउँदा किसान आकाशे र पम्पसेटको भरमा खेती गर्न बाध्य भएको बारबर्दिया नगरपालिका–११ का फुलाराम थारूले गुनासो गरे ।
विश्व बैंकको ऋण सहयोग र सरकारले आफ्नै स्रोतबाट ०४५/४६ सालदेखि काम सुरु गरेको आयोजनाको प्रथम चरणमा पूर्वपश्चिम राजमार्गको पडेवा ओडारमा पुलसहितको बाँध निर्माण गरेको थियो । ०५० मा ५ दशमलव ५ मिटर मूल नहर निर्माण गरी बुढीकुलो, राजकुलो र धधवार कुलोमा सिँचाइ पुर्याउँदै आएको छ । त्यसपछि दोस्रो चरणको काम पूरा गर्न कुवेत सरकारसँग आग्रह गरे पनि हुन सकेन । ०५१ सालमा राष्ट्रिय अभियानका रूपमा काम सुरु भएको ३५ किमि लामो पूर्वी मूलनहर ०७६ मा सम्पन्न भएको थियो । पश्चिमतर्फको मूलनहर ०६७/०६८ सालमा सुरु भई काम भइरहेको छ । हालसम्म करिब २१ किमि मूल नहर निर्माण भएको छ ।
